امروزه یکی از اصلی ترین دغدغه های واحدهای صنعتی و کشاورزی به منظور تامین آب مورد نیاز، تعیین محل حفر چاه آب هست. تعیین محل حفر چاه آب در بهترین مکان، هیچ وقت به صورت تصادفی انجام نمیشود و حفاری هایی که بدون شناسایی محل آب و به صورت سنتی انجام میشود فقط هزینه شما رو بالا می برد. چون تعیین محل حفر چاه آب تکنیک های مخصوص به خودش رو دارد و اینکار به منظور جلوگیری از هزینه های گزاف و شکست انجام میشود. با توجه به اهمیت این موضوع، در این نوشته به ساده ترین شیوه برای شما توضیح دادیم که برای تعیین محل حفر چاه آب باید چکار کنید و به چه مواردی باید دقت کنید.
روش های شناسایی آب زیرزمینی به منظور تعیین محل حفر چاه آب
اول از همه شما عزیزان باید بدونید که چه روش هایی برای کشف آب زیرزمینی وجود دارد. شناسایی آب زیرزمینی به منظور حفاری چاه آب به دو روش انجام میشود :
- روش سنتی
- روش های مدرن
تعیین مکان حفر چاه آب به شیوه سنتی
انسان برای کشف آب زیرزمینی از گذشته تا امروز از روش های مختلفی استفاده کرده است. بعضی از این روش ها گاهی ریشه علمی و بعضی ریشه تجربی داره. متداول ترین روش هایی که مغنی ها در قدیم به منظور تعیین حفر چاه آب استفاده میکردند به روش های زیر بوده:
- استفاده از روش چوب یا دازینگ
- وجود پوشش گیاهی و درختانی که به طور طبیعی سرسبز هستن
- بررسی چاه های قبلی
- پیدا کردن مناطق دارای چشمه
- وجود شکستگی و فرورفتگی در زمین
- حفر قنات
- گردبادهای محلی
- سرعت ذوب برف
- خصوصیات فیزیکی زمین مثل رنگ و جنس خاک و سنگ
- استفاده از قطب نما
- مناطقی که در آن تپه های موریانه هست
تعیین مکان حفر چاه آب به شیوه مدرن و علمی
امروزه روش های سنتی جایگاهی در علم ژئوفیزیک ندارند و روش های دیگری برای پیدا کردن آب در زیرزمین استفاده میشود:
کارشناسان آب زیرزمینی شرکت زمین معیار پویا، برای شناسایی بهترین محل حفاری چاه آب در محدوده مورد نظر چند فاکتور اساسی رو در نظر میگیرند:
- زمین شناسی،
- بافت خاک،
- شیب زمین،
- جهت شیب ،
- چشمه ها، رودخانه ها و قنات های موجود در منطقه
- اختلاف ارتفاع مناطق.
اما این موارد فقط 10 تا 20 درصد عمل شناسایی منابع آب زیرزمینی رو شامل میشود. و 80 درصد مابقی، با علم و تجربه یک کارشناس آب خوب تکمیل میشود. به همین دلیل آبشناسان ماهر، برای افزایش دقت در بررسی منابع آب زیرزمینی از روش ها و دستگاه های تخصصی ژئوفیزیک یا دستگاه تعیین محل حفر چاه اب استفاده میکنند که این دستگاه ها باید ثبت شده علمی و مورد تایید وزارت های مربوطه هم باشد.
روش های ژئوفیزیک مورد استفاده در مکانیابی بهترین محل حفر چاه آب:
- مغناطیس سنجی
- الکترومغناطیس
- گرانی سنجی
- ژئوالکتریک
- لرزه نگاری
- جاذبه
دلایل عدم موفقیت در تعیین محل حفر چاه آب چیست؟
در بسیاری از مناطق حفر چاه های آب با شکست مواجه شده و گاهی افراد پول خیلی زیادی رو صرف اینکار میکنند و نتیجه ای نمیگیرند. در زیر به طور خلاصه، دلایل عدم رسیدن به آب در زمان حفاری را توضیح میدهیم:
چیزی که لازم هست بدانید، این هست که هیچ کس به طور 100% از زیر زمین آگاهی نداشته و پیشفرض شما برای رسیدن به آبِ خیلی زیاد از زمین میتواند باعث گرفتن تصمیم نادرست شود و استفاده درستی از آب موجود در زمین نکنید.
با توجه به تجربه چندین ساله کارشناسان ما در زمینه شناسایی آب زیرزمینی و صحبت با بسیاری از کشاورزان و صنعتگران عزیزمان، متوجه شدیم که 60 درصد کشاورزان و اقشار مرتبط با چاه های آب هیچ آگاهی و اطلاعی از روش های ژئوفیزیک ندارند.
این عدم آگاهی در بسیاری از مناطق ایران موجب حفر چندین چاه در زمین بر اثر نظرات مردم محلی شده که در اکثر موارد نتایج نا موفقی رو در پی داشته است. همین امر موجب شده که بسیاری از کشاورزان زمین های خودشون رو رها کنند و به دنبال مهاجرت به شهر ها باشند.
به طور خلاصه موارد زیر باعث عدم رسیدن به موفقیت در حفاری چاه آب میشود:
- استفاده از روش های سنتی و قدیمی در کشف آب زیرزمینی
- عدم آگاهی در زمینه وجود شناسایی آب های زیرزمینی
- مهندسی ضعیف در شناسایی اب زیرزمینی
- کمبود آب و خشکسالی
- عدم شناسایی مطمعن و درست در تعیین مکان حفر چاه اب
- عدم اطلاع از منابع آب زیرزمینی منطقه
- کم بودن عمق حفاری
- حفر چاه آب در مکان نامناسب
- حفاری چاه به شیوه نامناسب توسط مغنی های غیر متخصص
- عدم استفاده از روش پمپاژ نامناسب
- عدم اعتماد به کارشناس آب زیرزمینی
علاوه بر موارد ذکر شده در اکتشاف منابع آب زیرزمینی، تجربه نیز خیلی مهم هست.چون با توجه به توپوگرافی و اقلیم های متفاوت در ایران تجربه بسیار زیادی نیاز هست تا بتوان با دقت مناسب منابع آب زیرزمینی را شناسایی نمود.
بهترین مکان های حفر چاه آب
بهترین مکان های حفر چاه آب در بسیاری از موارد خلاف ذهینت افراد محلی و بومی است. آب ها یا روان آب ها پس از ورود به زمین، فضا ها و منافذ موجود در خاک را اشغال میکنند. در مناطق سنگی، حفره ها و شکستگی هایی که فضاهای خالی بوجود می آورند، محل انباشت آب زیرزمینی است. و در بعضی از مناطق آب قادر به حرکت در بین دانه های خاک نمیباشد و یا منافذ سنگ ها با هم در ارتباط نیست و آبی درون آن انباشته نمی شود.
تجربه ما نشان داده که بهترین مکان های حفاری چاه با توجه به روش های مورد استفاده و نتایج بدست آمده از دستگاه های شناسایی آب زیرزمینی متفاوت بوده است. برای مثال در منطقه ای، با جابه جایی سه متر و حفر چاه مجدد از چاه آب قبلی میزان آبدهی از 1 اینچ به 4 اینچ افزایش پیدا کرد.
یا در منطقه ای دیگر در شهر دیگر تعداد سه حلقه چاه در بستر رودخانه حفر شده بود که هیچ یک آبدهی نداشتند و با شناسایی محل مناسب جای آب در دامنه کوه، آبدهی به میزان 5/3 تا 4 اینچ شناسایی شد.
بیشتر پروژه های موفق ما نشان داده که احتمال آبدهی در مناطق سنگی با جنس سنگ آهکی، مارنی و مارنی-آهکی، که دارای حفره های کارستی می باشد به نسبت بیشتر است.
همچنین در مناطق آبرفتی هر چقدر ارتفاع ستون آبخوان دارای بافت شنی و قلوه سنگی بیشتری باشد، احتمال آبدهی بیشتر است. در مواقع آبرفت های درشت دانه تر (شنی و ماسه ای تر) ، بهترین محل جهت حفاری تعیین شده است.
اما این موارد دارای قطعیت 100 درصد نمی باشد و بستگی به مواردی از جمله وجود آبخوان و رگه های آبی در اطراف سازندهای ذکر شده دارد. همچنین شناسایی درست آب زیرزمینی و عدم وجود خشکسالی در این مناطق بی تاثیر نمی باشد.
تجربه به ما نشان داده که بسیاری از چاه هایی که بدون آگاهی تعیین و حفاری می شوند، فقط منجر به از دست دادن زمان و هزینه زیاد از افراد می شود. اما به کارگیری روش های آبیابی و دستگاه های اکتشاف چاه آب می تواند ریسک حفاری را تا 70 درصد کاهش دهد و همچنین با هزینه ای کمتر از هزینه حفاری کمک بسیار زیادی به کشاورزان و صنعت گران خواهد کرد. و قطعا نتیجه مطلوب تری از عملیات حفاری بدست خواهد آمد.
بهترین روش برای مکانیابی حفر چاه اب؛ استفاده از مشاهدات عینی زمین، اطلاعات مربوط به چاه های منطقه، چشمه ها و قنات ها و سپس استفاده از دستگاه های شناسایی منابع آب زیرزمینی توسط کارشناس آب و یا آبشناس می باشد.
در این زمینه شرکت زمین معیار پویا با بیش از چندین سال تجربه و نمونه کارهای موفق در سراسر ایران کمک شایانی به شما عزیزان در زمینه شناسایی بهترین مکان حفر چاه آب می کند.
در حال حاضر با پیشرفت علم و رونق صنعت ژئوفیزیک آب زیرزمینی در ایران، شکست در پروژه های آبیابی و تعیین محل حفر چاه آب را به حداقل رسیده است. با استفاده از تجهیزات ژئوفیزیک می توان بهترین محل حفر چاه آب را تعیین نمود و با کمترین میزان خطا اقدام به حفاری کرد.
دستگاه های اکتشاف آب مانند ژئوالکتریک و الکترومغناطیس، اطلاعات با ارزشی از لایه های آب زیرزمینی به ما می دهند. اطلاعاتی از جمله سطح آب، عمق آب، حجم آبدهی و جنس لایه های درون زمین. قطعا دانستن این اطلاعات هزینه های حفاری را در تعیین محل حفر چاه آب به حداقل ممکن می رساند.
